تأثیر پیوند از دور نوسانات اطلس شمالی (nao) بر تبخیر و تعرق مرجع در نواحی غربی کشور

دما، بارش ، تبخیر و تبخیر و تعرق از اجزای اصلی چرخه هیدرولوژیکی به شمار می روند. این متغیرها مستقیماً از تغییرات صورت گرفته در سطح زمین و تغییرات اقلیمی تأثیر می پذیرند. محاسبه نیاز آبی گیاهان از طریق اندازه گیری تبخیر و تعرق صورت می گیرد. از جمله علل تغییرپذیری درون سالی آب و هوا در نقاط مختلف جهان، پدیده-های جوی-اقیانوسی مانند نوسان اطلس شمالی می باشد. نوسان اطلس شمالی (nao) نوسانی دینامیک در جرم جو بین پرفشارمجاور مداری و کم فشار قطبی است. مراکز عمل آن کم فشار جنب قطبی (نزدیکی ایسلند) و پرفشار آن بر روی منطقه جنب حاره (آزورز) واقع شده است. شاخص فازهای نوسانات اطلس شمالی بر پایه اختلاف فشار نرمال شده سطح دریا بین دو منطقه مذکور بنا نهاده شده است. اگر فشار در آزورز بیشتر از ایسلند باشد شاخص nao در فاز مثبت و اگر فشار در منطقه ایسلند بیشتر از آزورز باشد شاخص nao در فاز منفی می باشد. در چند سال اخیر ارتباط نوسانات اطلس شمالی با تغییرات آب و هوای ایران مورد پرسش بوده است. این پژوهش سعی دارد رابطه ی بین نوسانات شاخص nao با تغییرات تبخیر و تعرق مرجع در غرب ایران را مورد تحقیق قرار دهد. در این تحقیق مقایسه میانگین های تبخیر و تعرق مرجع (et0) در سه فاز مثبت، منفی و خنثی nao و همچنین مقایسه ضرایب همبستگی (r+ و r-) بین دو متغیر nao و et0 در فاز های مختلف مورد مطالعه قرار گرفت. این محاسبات در 12 ایستگاه هواشناسی کشور در مدت 32 سال (2008-1977) مورد بررسی قرار گرفته است. میانگین تبخیر و تعرق مرجع ماهیانه و فصلی (به جز تابستان) در فاز منفی در اکثر ایستگاه ها بیشتر از سایر فازها بدست آمد. اردبیل حداکثر تغییرات میانگین et0 و همدان حداقل تغییرات را دارا بود. نتایج همچنین نشان داد که ضرایب ه‍م‍ب‍س‍ت‍گ‍ی در مقیاس فصلی و ماهیانه ب‍رای اک‍ث‍ر ایستگاه ها در دوره ه‍ای‍ی ک‍ه ش‍اخ‍ص nao در ف‍از م‍ن‍ف‍ی است، ب‍الات‍ر از فاز مثبت ب‍ود. در فاز منفی میانگین ضریب همبستگی منفی (r-) بیشتر از ضریب همبستگی مثبت (r+) و در فاز مثبت میانگین r+ بیشتر از r- به دست آمد. حداکثر میانگین r+ با مقدار 31/0در خرم آباد در فاز منفی و حداکثر میانگین r- در فاز منفی با مقدار 38/0- در سقز و در فاز مثبت با مقدار 31/0- در تهران رخ داده است، همانطور که ملاحظه می شود حداکثر میانگین r در فاز منفی بیشتر از فاز مثبت می-باشد که این نشان دهنده تأثیر بیشتر فاز منفی و همچنین ارتباط معکوس بین متغیرهای مورد مطالعه (et0 و nao) می باشد. ارزیابی ها نشان داد که تأخیر زمانی در فاز منفی ماهیانه در حدود 1/5 ماه و در فاز مثبت در حدد 4/5 ماه می باشد. در مقایسه فصلی نتایج نشان داد که فاز منفی با 8/1 فصل تأخیر و در فاز منفی 6/1 فصل تأخیر اتفاق می-افتد. تأثیرپذیری تبخیر و تعرق مرجع از پدیده nao در ماه های فصل تابستان و بهار بیشتر از سایر فصول بود که از نظر مدیریت کاربرد آب از اهمیت قابل ملاحظه ای برخوردار است. پارامترهای هواشناسی در شهرهای مختلف از عوامل گوناگونی مانند ارتفاع، توپوگرافی، میکرو اقلیم های خاص منطقه و دیگر عوامل تأثیر می پذیرند.این متغیرها گاهی مستقل از شاخص nao می باشند. لذا مقدار تبخیر و تعرق مرجع نیز که وابسته به شرایط آب و هوایی می باشد، ممکن است در برخی موارد تغییراتی مستقل از نوسان اطلس شمالی از خود نشان دهد. آشکارسازی این تغییرات به تحقیق مجزایی نیاز دارد.